Bộ trưởng Trần Tuấn Anh giải đáp 3 vấn đề lớn đại biểu Quốc hội quan tâm

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh

Xuất khẩu có chuyển dịch tích cực

Cụ thể, đối với vấn đề phát triển xuất khẩu, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, trong những năm vừa qua, phát triển xuất khẩu của chúng ta đã đi theo đúng định hướng chiến lược bền vững. Cơ cấu hàng xuất khấu đã có sự chuyển biến tích cực, giảm xuất khẩu các sản phẩm thô và các ngành khoáng sản. Các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cũng như các sản phẩm ngành nông sản, thủy sản, những ngành kinh tế trọng điểm đã được cải thiện, nâng cao.

Về thị trường xuất khẩu, theo đánh giá của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, đã có sự cải thiện đáng kể. Hàng hóa Việt Nam đã xuất khẩu sang trên 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, đặc biệt là đối với các nhóm ngành hàng lớn như: 9 nhóm ngành hàng lớn của nông lâm nghiệp đã khẳng định được vị thế ở tất cả các thị trường thế giới với kim ngạch nhiều tỷ USD, riêng các sản phẩm đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD đã có 28 ngành hàng, trên 5 tỷ USD có 8 ngành hàng. Điều này cho thấy, chiến lược hội nhập, tham gia hội nhập quốc tế của chúng ta rất đúng hướng và kịp thời, đặc biệt là với các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới với hàng loạt các đối tác thương mại song phương và đa phương.

Song song với đó, chất lượng và giá trị gia tăng trong lĩnh vực xuất khẩu đang ngày càng được cải thiện đi cùng với sự phát triển về thương hiệu của Việt Nam.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số vấn đề lớn để đảm bảo yếu tố bền vững cho xuất khẩu cũng như phát triển kinh tế. Thứ nhất, chất lượng sản phẩm chưa đảm bảo được sự đồng nhất và ổn định, gây trở ngại lớn cho chúng ta xây dựng thương hiệu và phát triển theo chuỗi. Đây là yêu cầu ngày càng cao không chỉ trong hội nhập thương mại tự do mà chúng ta ký kết mà còn trong tập quán thương mại quốc tế về truy xuất nguồn gốc sản phẩm và kiểm tra chất lượng sản phẩm.

Vấn đề lớn thứ hai là sự phụ thuộc vào một số thị trường, đặc biệt là một số thị trường phát triển nóng như Trung Quốc, EU… Nếu không phát triển đa dạng thị trường thì những thị trường này sẽ gây trở ngại khi có những sự cố.

Thứ ba, trong việc tháo gỡ các rào cản, đây đang là vấn đề chung của hội nhập quốc tế. Việt Nam có thể gia tăng năng lực sản xuất, và giảm thiểu hàng rào thuế quan thuế, nhưng nếu không đảm bảo được chất lượng, đặc biệt là vấn đề an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật, động vật thì chắc chắn không chỉ có những mặt hàng chúng ta đang giải cứu mà còn nhiều những mặt hàng lớn nữa của chúng ta cũng sẽ phải giải cứu….

Vì vậy, liên quan đến câu chuyện giải cứu và tín hiệu thị trường, cần phải nhìn nhận một thực tế là có sự yếu kém trong phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các bộ ngành trong việc nghiên cứu theo dõi tín hiệu thị trường, đặc biệt từ khâu nắm bắt được tín hiệu thị trường thì khâu xử lý tiếp theo sẽ như thế nào trong việc hỗ trợ cho người nông dân tổ chức sản xuất. Vì vậy, cần nhiều hơn nữa sự nỗ lực của các bộ ngành, trong đó có Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT để khắc phục tốt hơn vấn đề này.

Công nghiệp hỗ trợ, chế biến, chế tạo đang gia tăng vai trò

Liên quan đến ngành công nghiệp hỗ trợ và các ngành chế biến chế tạo, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định, Chính phủ đã có những đánh giá xác đáng về vai trò ngày càng tăng của các ngành này trong tăng trưởng. Sự tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo trong những năm qua được coi là động lực chính trong thực hiện chiến lược phát triển công nghiệp của Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực và điểm sáng, hiện còn 2 vấn đề lớn liên quan đến phát triển công nghiệp bền vững. Cả nước hiện có 1.800 doanh nghiệp tham gia vào ngành công nghiệp hỗ trợ và trong số đó chỉ có 0,32% tham gia công nghiệp chế biến chế tạo, hạn chế về công nghệ, về quy mô. Đặc biệt , khả năng tiếp cận tham gia thị trường công nghiệp hỗ trợ trong khu vực và thế giới của các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ còn rất hạn chế.

Bên cạnh đó, các chính sách của chúng ta còn chậm đáp ứng được yêu cầu về việc hỗ trợ cho DN tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Mặt khác, Việt Nam cũng đang đứng trước sự cạnh tranh ngày càng gay gắt với các quốc gia khác. Với nhận diện như vậy, trong thời gian tới, sẽ tiếp tục phát triển công nghiệp hỗ trợ theo hướng tiếp tục thực hiện 3 đột phá theo nghị quyết của TƯ để tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa; Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường thông qua những giải pháp cụ thể trong hợp tác quốc tế và khai thác cơ hội của hội nhập, chuỗi cung ứng, trong đó có vai trò của các doanh nghiệp FDI. Đồng thời, có những chính sách cụ thể để các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các cơ chế thí điểm trong một số thị trường như năng lượng, cơ khí chế tạo, hợp tác với doanh nghiệp FDI…; nâng cao chất lượng nhân lực, tạo nguồn lực cơ bản thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ phát triển.

12 dự án đã có kết quả tích cực

Về tiến độ và yêu cầu đặt ra cho 12 dự án yếu kém, ngay sau khi QH thảo luận và phân tích trong kỳ họp đầu tiên kỳ họp QH khóa 14, Chính phủ đã thành lập Ban chỉ đạo của Chính phủ do 1 Phó Thủ tướng làm trưởng ban triển khai nghiên cứu đánh giá toàn bộ những sai phạm, và những vấn đề đặt ra để có hướng giải quyết.

Trên cơ sở 138 văn bản chỉ đạo, trong năm 2017, Ban chỉ đạo đã hoàn thành đề án giải quyết các tồn tại của 12 dự án này, báo cáo Bộ Chính trị và đã được Thủ tướng Chính phủ ủy quyền cho Bộ Công Thương ký xử lý các tồn đọng với mục tiêu đến hết 2018 sẽ xử lý các vấn đề lớn cơ bản của 12 dự án và đến 2020 sẽ giải quyết tất cả các tồn đọng của 12 dự án, đồng thời có những giải pháp để ngăn chặn việc xuất hiện các dự án yếu kém mới trong tương lai.

Trong số 6/12 dự án dừng sản xuất hoặc sản xuất kinh doanh không hiệu quả, sau khi được phê duyệt, thì sang năm 2018, với việc thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ và toàn diện với sự tham gia của tất cả các bộ ngành, ở tất cả các cấp, các tập đoàn có liên quan, theo đúng nguyên tắc Chính phủ chỉ đạo là không cấp thêm vốn cho việc xử lý các dự án này... Đến nay, đã có 2 dự án đã khôi phục được sản xuất kinh doanh và có lãi, mặc dù mức lãi còn khiêm tốn nhưng đã bắt đầu tham gia lại trường và bắt đầu hoạt động có hiệu quả, bao gồm dự án DAP số 1 Hải Phòng và nhà máy thép Việt Trung. Đặc biệt, nhà máy thép Việt Trung về cơ bản trong 1 thời gian ngắn nữa có thể sẽ xin rút ra khỏi 12 dự án này do đã khắc phục các điều kiện cơ bản cả về điều kiện pháp lý, điều kiện sản xuất của doanh nghiệp.

3 dự án trước đây tạm dừng sản xuất kinh doanh, hiện đã có 1 dự án sản xuất trở lại. Cụ thể, Nhà máy sơ sợi Đình Vũ, đã ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, đưa nhà máy vận hành trở lại, trước mắt là 1 dây chuyền, sau đó là các dây chuyền còn lại, và sẽ xem xét để tiếp tục thực hiện thoái vốn nhà nước ra khỏi các dự án này khi hoạt động kinh doanh bắt đầu có hiệu quả.

4 dự án còn lại đã từng bước giảm lỗ và dần đi vào ổn định gồm: Nhà máy đạm Ninh Bình, đạm Hà Bắc, DAP số 2 Lào Cai, Công ty đóng tàu Dung Quất. Các dự án này cũng đang thực hiện đúng lộ trình và quan trọng nhất là chúng ta đã khôi phục từ chỗ ngừng hoạt động và không có hoạt động kinh tế thương mại, nay đã khắc phục, đưa vào hoạt động kinh tế thương mại trên cơ sở nguyên tắc thị trường và hiệu quả

Đối với Gang thép Thái Nguyên, đang thực hiện theo đúng lộ trình, đã rút được 1.000 tỷ đồng vốn nhà nước ra khỏi dự án này và đang hoàn thiện các quy trình pháp lý để thoái vốn nhà nước ra khỏi dự án để đảm bảo hiệu quả, bảo vệ nguồn vốn Nhà nước, giải quyết các tồn đọng đối với các nhà thầu trong nước và quốc tế.

Một khía cạnh khác là xử lý các sai phạm vi phạm của cá nhân tổ chức, về cơ bản 12 dự án đã có các cơ quan chức năng tiến hành điều tra, kiểm toán, thanh tra kiểm tra và đã chỉ ra các sai phạm ở những mức độ khác nhau. Những vụ việc vi phạm, cố ý làm trái đã có những xử lý bước đầu đối với cá nhân và tổ chức. Quan điểm của Ban chỉ đạo là thực hiện nghiêm túc, đảm bảo xử đúng người đúng tội, rút ra những bài học kinh nghiệm để sau này về thể chế, pháp lý sẽ được kiện toàn hoàn thiện, đảm bảo không còn xảy ra những sai phạm tương tự của ngành Công Thương cũng như các lĩnh vực kinh tế khác.