Được công nhận là nền kinh tế thị trường: Tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế phát triển

Được công nhận là nền kinh tế thị trường sẽ giúp môi trường kinh doanh ổn định và minh bạch

Nền kinh tế thị trường là gì?

Đó là nền kinh tế dựa trên các quy luật kinh tế khách quan, dựa trên quy luật cung cầu, không duy ý chí. Nhà nước vẫn có vai trò điều tiết thông qua việc xây dựng pháp luật, quản lý gián tiếp kiểm tra, kiểm soát việc thực thi, hạn chế điều hành can thiệp trực tiếp, trừ khi xảy ra khủng hoảng kinh tế (như năm 2008). Nhiều nước, kể cả Hoa Kỳ và EU, thông qua hoạt động kích cầu đã bỏ ngân sách ra hàng trăm tỷ USD để cứu doanh nghiệp và cứu nền kinh tế. Song tiêu chí kỹ thuật và thế nào được coi là nền kinh tế thị trường, tại các nền kinh tế lớn cũng có những quy định khác nhau. Xin đơn cử quy định nền kinh tế thị trường (market economy) của Hoa Kỳ và EU.

Theo Luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) xem xét công nhận hay không công nhận được dựa trên 6 tiêu chí kỹ thuật: 1- Mức độ chuyển đổi của đồng tiền quốc gia ra ngoại tệ; 2- Mức độ lương bổng được quyết định trên cơ sở tự do thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động; 3- Mức độ cho phép thành lập các doanh nghiệp liên doanh hoặc những hình thức đầu tư khác của nhà đầu tư nước ngoài; 4- Mức độ sở hữu hoặc kiểm soát của Chính phủ đối với phương tiện sản xuất; 5- Mức độ kiểm soát của Chính phủ đối với việc phân bổ các nguồn lực và đối với quyết định của giới doanh nghiệp về sản lượng và giá cả; 6- Các yếu tố khác mà DOC cho là phù hợp.

Nền kinh tế thị trường EU lại quy định và diễn giải theo cách riêng của mình ngoài các yếu tố chung về thị trường.

Các tiêu chí quyết định một hoạt động sản xuất, kinh doanh được thực hiện theo cơ chế thị trường, luật chống bán phá giá EU quy định: 1- Các quyết định kinh doanh và chi phí được đưa ra theo điều kiện của thị trường, không có sự can thiệp đáng kể của nhà nước. 2- Các chứng từ kế toán được kiểm toán độc lập theo đúng tiêu chuẩn kế toán quốc tế (IAS) và được áp dụng cho mọi mục đích; 3- Không bị chi phối bởi hệ thống kinh tế bao cấp, phi thị trường trước đây; 4- Luật phá giá và luật tài sản.

Tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế phát triển

Luật chống bán phá giá của các nước có quy định các tiêu chí và diễn giải khác nhau về nền kinh tế thị trường. Song đều có điểm chung là không muốn nhà nước can thiệp trực tiếp vào thị trường và giá cả.

Trong môi trường thế giới hội nhập, nhiều hiệp định thương mại tự do được ký kết, các rào cản về thuế quan dần dần được dỡ bỏ, hàng hóa tự do luân chuyển hơn trước, cạnh tranh bán hàng giá rẻ để chiếm lĩnh thị trường diễn ra hàng ngày, hàng giờ.

Riêng ở Việt Nam, từ khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực đến nay, chúng ta đã phải giải quyết tới 99 vụ kiện liên quan đến hàng xuất khẩu. Riêng kiện chống bán phá giá 61 vụ, kiện tự vệ thương mại 19 vụ, còn lại là chống trợ cấp.

Một nền kinh tế được xem xét và công nhận là nền kinh tế thị trường sẽ thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Về hạn mức tín dụng, được các tổ chức tài chính cho mức cao hơn, phí về rủi ro thấp hơn. Việc vay mượn quốc tế của quốc gia và doanh nghiệp thuận lợi hơn. Về chống bán phá giá của doanh nghiệp và hàng hóa, khi xem xét, họ dựa vào giá bán trong nước so với giá xuất khẩu - như vậy công bằng hơn và ít bị kết luận bán phá giá và áp thuế nhập khẩu cao. Nếu không được công nhận là nền kinh tế thị trường thì họ lấy giá của nước thứ 3 so sánh, gây bất lợi cho ta và không tránh khỏi bị kết luận bán phá giá, bị áp thuế nhập khẩu cao để hạn chế bán hàng vào thị trường của họ.

Để công nhận nền kinh tế thị trường, từ năm 2000, Bộ Công Thương đã tiến hành đàm phán và đã được 57 nước công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Đó là: Trung Quốc, Ấn Độ, 9 nước ASEM, Nga, Vê-nê-duê-la, Ucraina, Chile, Angola, Úc, Niu-di-lân, Hàn Quốc, Nicaragua, Achentina, Nam Phi, Belarut, Parama, Mozambique, Srilanca, Pakistan, Nhật Bản, Cadacxtan, Armenia, Thụy Sỹ, Licstenstein, Nauy, Iceland, Bangladesh, Mông Cổ, Haiti, Serbia, Cộng hòa Xaayszxxen, Namibia, Công Gô, Ai Cập, Urugoay, Maroc, UAE, Oman, Xu Đăng, Va-nua-tu, Phi-gi, Etiopia, Afghanistan, Tandania, Bờ Biển Ngà, Tadikitxtan, Beenin, Nepan, Angieri. Chúng ta đang tích cực đàm phán với Hoa Kỳ và EU. Hy vọng sau khi ký TPP với Hoa Kỳ và FTA với EU, họ sẽ xem xét để công nhận nền kinh tế thị trường của chúng ta. Mặt khác, chúng ta phải tiếp tục cải cách nền kinh tế, đặc biệt chuyển đổi các doanh nghiệp nhà nước thành các công ty cổ phần hoạt động theo cơ chế thị trường, tăng cường công tác quản lý, hoàn thiện hệ thống kế toán của doanh nghiệp theo chuẩn quốc tế.