Sự tương tác giữa biến đổi khí hậu và thương mại

CôngThương - Tác động của thương mại đến BĐKH

PGS.TS Trần Thục, Viện trưởng Viện  Khoa học khí tượng thủy văn và Môi trường cho rằng, việc mở cửa thương mại có khả năng làm tăng lượng phát thải khí nhà kính (KNK), vì mở cửa thương mại sẽ dẫn tới tăng sản xuất và sự dịch chuyển sản xuất từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển. Hiện tượng đó được gọi là “di chuyển cácbon ra nước ngoài” hay “rò rỉ cácbon”. Bên cạnh đó, thương mại có thể góp phần giảm nhẹ BĐKH thông qua tác động kỹ thuật. Khi mở cửa thương mại sẽ thúc đẩy  sản xuất các loại hàng hóa, dịch vụ tiêu thụ năng lượng hiệu quả hơn. Việc tăng thu nhập qua mở cửa thương mại sẽ dẫn đến nhu cầu lớn hơn về chất lượng môi trường và giảm phát thải KNK. Thương mại cũng sẽ kích thích phổ biến cải tiến công nghệ thân thiện với khí hậu. Việc duy trì các thị trường quốc tế cũng giúp các nước thích ứng với BĐKH. Ông Thục đánh giá, thương mại quốc tế đóng vai trò như một phương thức để phổ biến các công nghệ và bí quyết mới. Có khoảng 90% hàng hóa, dịch vụ môi trường được sản xuất tại các nước thành viên của Tổ chức Hợp tác Kinh tế phát triển (OECD). Việc phổ biến các công nghệ về BĐKH tạo ra một cơ chế giúp các nước đang phát triển có thể hưởng lợi từ công nghệ mới của các nước phát triển để ứng phó với BĐKH.

Tác động của BĐKH đến thương mại

Thương mại có thể tác động đến lượng phát thải KNK, giúp giảm nhẹ BĐKH và hỗ trợ các nước thích ứng với BĐKH. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa thương mại và BĐKH không chỉ là một chiều do BĐKH cũng có thể tác động đến thương mại theo hai cách. Thứ nhất, BĐKH có thể làm thay đổi lợi thế so sánh của các quốc gia và dẫn đến dịch chuyển trong cơ cấu thương mại quốc tế. Ảnh hưởng này sẽ trở nên mạnh mẽ hơn với những quốc gia có lợi thế so sánh phụ thuộc vào các điều kiện thời tiết, địa lý. Những quốc gia  phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp có thể sẽ bị giảm lượng xuất khẩu do khí hậu nóng lên và sự gia tăng tần suất của thiên tai. Tác động của BĐKH không chỉ giới hạn đối với hàng hóa mà còn đối với các dịch vụ du lịch. Nhiều điểm đến du lịch phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên như bãi biển, khí hậu nhiệt đới… Nước biển dâng hay thay đổi thời tiết có thể gây tác động xấu đến nguồn tài nguyên này. Thứ hai, thương mại quốc tế dựa vào chuỗi cung cấp, vận chuyển và phân phối. BĐKH có thể làm gia tăng tính dễ bị tổn thương của chuỗi này. Các hiện tượng khí hậu cực đoan (bão, lũ lụt) có thể làm đóng cửa tạm thời cảng, tuyến đường vận chuyển và gây tổn thất cơ sở vật chất của ngành thương mại. Cơ sở hạ tầng ven biển bị hủy hoại do lũ lụt. Vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy cũng bị gián đoạn trong thời gian lũ lụt và hạn hán. Sự gián đoạn trong chuỗi cung cấp, vận chuyển phân phối sẽ làm tăng chi phí vận hành của thương mại quốc tế. Những nước đang phát triển tham gia vào nền kinh tế toàn cầu sẽ chịu tác động tiêu cực mạnh hơn so với các nước phát triển

Ông Thục nhận định, đối với Việt Nam, rất cần thiết phải có những định hướng về thương mại trong bối cảnh nền "kinh tế xanh", trong đó nên chú trọng đến việc tiếp cận với các công nghệ sạch, cải cách chính sách nhằm kích thích đầu tư công nghệ sạch và chuyển giao công nghệ. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần nâng cao ý thức về bảo vệ môi trường và BĐKH cho người tiêu dùng để góp phần tạo ra sức ép phải thay đổi đường lối kinh doanh đối với các doanh nghiệp. Cần có chương trình nghị sự rõ ràng, có khả năng góp phần thúc đẩy sự tham gia của Việt Nam vào các quá trình đàm phán quốc tế về BĐKH và thương mại, đồng thời xây dựng nền tảng hợp tác về BĐKH và thương mại giữa các nhà đàm phán, các nhà hoạch định chính sách và những người khác trong khu vực tư nhân và xã hội dân sự tại Việt Nam.

Phan Tiệp